Şaküllü (Dikey) Freze Makinesi

[Kel_Bald]

DİKEY FREZE MAKİNESİ

Tabla yüzeylerini şekillendirmek ve kordon açma gibi işlemlerde kullanılan, motoru tablanın üzerinde olup mili dikey durumda çalışan freze makinesi çeşididir.
Yapısından dolayı üst freze, dikey veya Şaküli freze olarak isimlendirilir. Özellikle dekoratif çalışmalarla MDF den yapılmış kapak vb. parçalarda yüzeylere kordonlu göbekler açmakta kullanılır. Bu sebeple de siper kullanılarak yapılacak iş çeşidi oldukça sınırlı olup yapılacak yüzey şekillendirme çalışmasına uygun bir kalıp hazırlanarak tabla yüzeyinde, milin tam altında olan kılavuz pimi ile çalışılır. Kılavuz pimi bir anlamda üst freze makinesinin asıl siperi durumundadır ve neredeyse bütün işlemler bu kılavuz pimi aracılığı ile yapılır.

1. Makinenin Çalışma Sistemi

   Makinenin hareketli olan kısmı motor olup motor ve motor miline bağlı bıçak milinin hareketi gövdenin ön ve alt kısmında yer alan ayak pedalı ile sağlanır. Pedala basılıp mil sabitleme düzeni geri çekildiğinde motor aşağıya inmeye hazır hale gelir ve ayak pedalı yavaş yavaş bırakıldığında motor ve bıçak çalışma yüksekliğine inmiş olur. İşlem sonrasında ayak pedalına basıldığında motor tekrar yukarı kalkar ve yaylı mil sabitleme düzeni kendiliğinden kilitlenerek motor ve milin aşağıya inmesini engeller.
Yapılan açıklamalardan da anlaşılacağı gibi üst freze makineleri akuple çalışma sistemi ile çalışan makinelerdendir. Çalışma anında bıçak çevresinde çıkan talaşı belirli bir yöne yönlendirecek bir engel olmadığı için çıkan talaşlar ve tozlar oluşan merkez kaç kuvveti ile çevreye yayılırlar bu sebeple güvenli çalışma açısından
öncelikle kendimizi ve özellikle gözlerimizi çıkan toz ve talaşlardan korunmamız gerekir. Bıçak miline takılacak özel ve esnek koruma araçları da bu konuda bize yardımcı olacaktır. Bunun dışında makinede çalışmadan önce tabla ve bıçak derinlik ayarlarının mutlaka yapılmış olması ve derinlik ayarının pedal ve ayakla
yapılmaya çalışılmaması gerekir. Çalışma sonrası pedala basılıp motor yukarı çekildikten sonra pedal birdenbire bırakılmamalı. Kalıpsız, kılavuz pimsiz veya sipersiz çalışılmamalıdır. Derinliği fazla olan işlemler de işlem kademeli olarak yapılmalıdır.

2. Makinenin Bölümleri
 

[Kel_Bald]

3. Makinenin Sayısal Özellikleri

1.Tabla yüksekliği: 100.cm. (Ayarlanabilir)
2.Dönme hızı: 12 000–30 000 dev/dak.
3.Sevk hızı: 6–8 m/dak.
4.Motor gücü: 2–3 BG

   Yukarıdaki değerlerden de anlaşılacağı gibi üst frezenin dönme hızı alt frezeye göre daha yüksektir. Tabla yüksekliği de 100 cm. ile diğer makinelerin tabla yüksekliklerine göre daha fazladır. Ancak tabla yüksekliği tabla altındaki tabla yükseklik ayar dişlisi ve volanı yardımıyla çalışan insanın boyuna göre ayarlanabilme özelliğine sahiptir. Üst freze makinesinde kısa mil ve bu mile bağlanan kovan yardımı ile kesici bıçaklar mile bağlanmış olur. Mil motorun alt kısmında bulunan mil tespit yatağına yerleştirilerek mil somunu ile sıkılmak sureti ile motora bağlanmış olur. Kesici bıçaklar ise bıçak çapına uygun kovanlar yardımı ile mile bağlanmak sureti ile makine çalışmaya hazır hale getirilir.

4. Kullanılan Bıçak Çeşitleri

  Üst freze makinelerinde kullanılan bıçak çeşitleri, alt freze makinesinde kullanılan bıçaklar kadar fazla ve çeşitli değildir. Genel olarak kullanılan iki çeşit bıçak olup bunlar alt freze makinesinde üstten takılan bıçaklar olarak tanımlanan kenar şekillendirme bıçakları ile kaşık bıçak olarak isimlendirilen tek veya çift yönlü oluklu yapıya sahip olan matkap ucu benzeri silindirik yapılı özel kesicilerdir. Bu iki bıçak çeşidinden kaşık bıçaklar iş parçalarının yüzeylerine bıçak çapı kalınlığında kanallar açarak yüzeyleri şekillendirmeye ve dekoratif çalışmalar yapmaya yarar. Üstten takılan bıçaklar olarak adlandırılan bıçaklarla da yapılarına bağlı olarak lamba, kırlangıçkuyruğu kanal, pah ve kordon gibi kenar şekillendirmeleri yapılır. Kullanılan üstten takılan bıçaklar genellikle rulmansız bıçaklar olup yerine göre rulmanlı olanları ile de çalışılabilir.

5. Bıçakların Takılıp Sökülmesi ve Bilenmesi

Üst freze makinesinin bıçakları özel bileme makinelerinde ve profilli zımpara makinelerinde bilenir. Bilenmeleri yıldız bıçakların bilenmesinde olduğu gibi sadece kesici ağızların alın kısımlarında yapılır. Delik tabanının düzgün olması için bıçağın kesici ağzı ile yatay ağzının tam 90 derece olması gerekir.
Üst freze makinesi bıçaklarını sökmek için uygun ağızlı iki anahtar gereklidir. Anahtarlardan biri üst tarafa biri alt tarafa takıldıktan sonra bıçağın altına yumuşak bir malzeme konularak bıçağın sökülme sırasında zedelenmesi engellenir. Anahtarlar bir birlerine doğru çevrilerek bıçak sökülür. Daha sonra uygun bıçak yerine yerleştirildikten sonra bıçaklar ters yönde döndürülerek sıkma işlemi yapılır. Genel itibari ile bıçakları sökmek oldukça kolaydır. Tek dikkat esilmesi gereken nokta bıçak sökülürken yere düşmesini engellemek için altına yumuşak bir malzeme konulması gerekmektedir.

6. Makinede Kullanılan Kalıplar

Dikey freze makinesinde çalışma prensibi bütün işlemler için aynıdır. Bunlar;
İşlenecek motife uygun bir kalıp parçası yapılır.
Makineye uygun bıçak takılır ve yükseklik ayarı yapılır.
Bıçak hizasında bulunan klavuz mili yükseklik ayarı yapılır.
Kalıp parçası iş parçasının altına sabitlenir.
Kalıp parçası altta kalacak şekilde kalıp motifi milin üzere oturtulur.
Makine çalıştırılır bıçak aşağıya indirilir. İş parçası ile kalıp parçası beraber hareket ettirilerek mil boyunca işlem yapılır.