Torna Makinesi

[Kel_Bald]

TORNA MAKİNESİ
Kare kesitli, belirli uzunluktaki iş parçalarını silindir halinde yuvarlamaya, elde edilen silindirik parçaları şekillendirmeye ve alın tornalamaya yarayan ağaç işleri makinelerine torna makinesi denir. Torna makineleri genellikle masa ve sandalye gibi mobilyaların ayak bölümleri ile süs eşyaların yapımında kullanılır.
Ağaç işleri atölyelerinde kullanılan torna makineleri yarı otomatik olarak isimlendirilen makineler gurubundandır. Bu makinelerin dışında sadece gerekli ayarlamaların yapılarak işlemin makine tarafından yapıldığı otomatik torna makineleri ve özel burma motiflerinin yapıldığı yine otomatik burma torna makineleri vardır.

1. Makineni Çalışma Sistemi
Torna makinesi karşılıklı iki ayak üzerine oturtulmuş yatay, dar bir metal gövdeden oluşur. Gövdenin bir ucunda fener adı verilen ve yatakların bulunduğu kaide, diğer ucunda da gezer punta kaidesi yer alır. Parça fener ve gezer punta kaidesine bağlanan puntalar arasına sıkıştırılarak çalışılır. Makine motoru ise fenerin alt kısmında yer alıp fener içinde bulunan yataklar ve kasnaklar ile bağlantı düz kayış ile sağlanır. Fener içinde ve motora bağlı kasnaklar düz kasnak olup kademelidirler. Bu özellik ise makinenin farklı hızlarda çalıştırılmasına yarar.

2. Makinenin Bölümleri



3. Makinenin Sayısal Özellikleri
 1.En büyük parça çapı: 30–40 cm.
 2.En büyük parça boyu: 120–240 cm.
 3.Dönme hızı: 200–4000 dev/dak.( parça çapı ve yapılan işleme göre)
 
 Parça çapı          Kaba tornalama         İnce tornalama     Zımparalama(Perdah)
 5 cm.ye kadar           900–1300            2400–2800                 3000–4000
  5-10 cm.                    600-1000            1800-2400                 2400-3000
 10-15 cm                    600-800              1200-1800                 1800-2400
 15-20 cm.                   400-600               800-1200                  1200-1800
 20-25 cm.                   300-400               600-800                    900-1200
 25 cm.den fazla          200-300               300-600                     600-900
   
Yukarıdaki çizelgeden de anlaşılacağı gibi makinenin dönme hızı  kaba tornalama işlemlerinde daha düşük, ince tornalama ve perdah işlemlerinde ise daha yüksek hızlarda olmaktadır. Bunun yanı sıra parça kalınlığı (çapı) ile de doğru orantılı olarak gerçekleşmektedir. Yani parça kalınlığı arttıkça dönme hızı azalmaktadır.

4. Makinede Kullanılan Bıçaklar ve Özellikleri
  Torna makinelerinde kullanılan kesicilere torna kalemi adı verilir. Bunlar yapı olarak düz kalemlere benzerler. Ancak yapacakları işlere bağlı olarak gövde yapıları düz veya oluklu, kesici uçları ise düz, açılı, sivri (üçgen), içbükey veya dışbükey kavislidir. Yapılarına göre farklı isimlerle anılan torna kalemlerinin yaptıkları işler de farklıdır.

a.Oluklu kalemler: Parçaların kaba tornalamalarında ve iç eğmeçlerin şekillendirilmesinde kullanılırlar.

b.Eğik ağızlı kalemler: Düz ve dışbükey kısımların şekillendirilmesi ve V biçimli faturalı kısımların şekillendirilmesinde kullanılırlar

c.Bölme kalemleri: Üçgen ağızlı olan bu kalemler parçanın detay sınırlarını belirlemede ve boylarını belirlemede (kesmede) kullanılır.

d.Düz kalemler: Silindirik ve konik parçaların perdah edilmesinde ve şekillendirilmesinde kullanılır.

e.Yuvarlak uçlu kalemler: İç bükey ve dışbükey yuvarlak ağızlı olan bu kalemler parça üzerindeki içbükey ve dışbükey detayların şekillendirilmesinde kullanılır.
 
f.Mızrak uçlu kalemler: Yapı olarak bölme kalemlerine benzer. Ancak üçgen kesici ağzın bir tarafı kısa diğer tarafı daha uzundur. V şekilli sivri iç köşelerin ve faturaların şekillendirilmesinde kullanılır.

[Kel_Bald]

5. Siper Çeşitleri Ve Tornalama Prensipleri
  Torna makinelerinde yapılan tornalama işlemlerinde yapılan tornalama işlemine uygun siperler kullanılır. Tornalama parçanın boy istikametinde ve alın kısmında yapıldığı için torna kalemlerinin dayanarak çalışıldığı siperlerin de bu çalışmalara uygun olması gerekiyor. Bu sebeple siperler yapıları yönünden düz siperler ve  L siperler olarak  iki kısma ayrılırlar. Düz siperler kısa ve uzun olarak ayrıca sınıflandırılırken L siperlerde kanallı ve kanalsız olarak ikiye ayrılırlar. Düz siperler boy istikametinde tornalama ve şekillendirme işlemlerinde kullanılırken L siperler ise alın tornalama işlemlerinde kullanılırlar.

Tornalama işlemi için puntalar arasına bağlanacak parça tam kare kesitli olmalı ve köşegenleri çizilerek parça merkezi bulunduktan sonra bir başındaki köşegen çizgileri 2-3 mm derinliğinde kesilerek mahmuz puntanın parçayı kavraması sağlanmalıdır. Tornalama işlemine başlandığında geniş oluklu torna kalemleri kullanılarak kaba tornalama adı verilen tornalama işlemine başlanır. Kaba tornalama işlemi kare kesitli parça silindir haline gelinceye kadar devam eder. Kaba tornalamadan sonra diğer torna kalemleri ile ince tornalama yapılıp yüzey düzgünlüğü tam olarak sağlandıktan sonra şekillendirme işlemine geçilir. Aslında şekillendirme işlemi de ince tornalama işlemidir. İnce tornalama ve şekillendirme işlemi bittikten sonra da perdah işlemine geçilir. Bu aşamada makinenin siperi kaldırılarak veya geriye çekilerek zımpara ile zımparalayarak yüzeyin perdah edilmesi sağlanır.

6. Torna Makinesinin Eklentileri 
Torna makineleri yapıları gereği farklı eklentileri olan bir makinedir. Yapılacak işe göre bazı parçalar çıkarılıp başka parçalar takılarak çalışma yapıldığı için sökülüp takılan bütün parçaları eklenti olarak değerlendirebiliriz. Bu bağlamda eklentilerini düz ayna, Amerikan aynası, mahmuz puntası, vidalı punta, zımpara diski, zımpara silindiri, flanşlı mil, rulmanlı punta, merkezleme konisi, mandren, siperler, destek aparatı, ölçme aletleri (Cetvel ve kumpaslar) olarak sınıflandırabiliriz.

7. Çalışma Güvenliği
1. Çatlak ve budaklı parçaları tornaya bağlamayınız.
2. Tutkallanmış parçaların tamamen kurumasını beklemeden tornaya bağlamayınız.
3. Parçaları tornaya sağlam bir şekilde bağlayınız. Gezer puntayı sıktıktan sonra mutlaka tespit ediniz.
4. Siperi, iş parçasına dokunmayacak en yakın mesafede ayarlayınız. Parça işlenirken inceldikçe, makineyi durdurarak siperi tekrar yaklaştırınız. Siper kaidesini ve siperi sağlamca sıkınız.
5. Öğrenme aşamasında, makine çalışırken hiçbir ayarlama, ölçme ve kontrol işlemi yapmayınız.
6. Makineyi çalıştırmadan önce mutlaka parçayı elle döndürerek sipere dokunmadığını kontrol ediniz.
7. Daima keskin kalemlerle çalışınız. Körelen kalemi geciktirmeden bileyerek işleme devam ediniz.
8. Makineyi, iş parçasının çapına uygun dönme hızında ayarlayınız. (Kalın parçalarda, kare parçaların kaba işlenmesinde ve alın tornalama işlemlerinde düşük devirle, ince parçalarda ve perdah işlemlerinde yüksek devirle çalışınız.)
9. Torna kalemini, her iki elinizle sağlamca tutarak ve sipere iyice bastırarak çalışınız.
10. Alın tornalamada (tabak biçimindeki işlerin yüzeylerinde) oluklu kalem kullanmayınız. Sadece kazıma işlemi uygulayınız.
11. Dönen parçaya ve makine elemanlarına (punta, ayna vb.) elinizi çarpmayınız.
12. Zımparalama ve cilalama işlerinde siperi geri çekiniz veya kaldırınız. Aksi durumda parmaklarınız parça ile siper arasında sıkışabilir.

8. Makinenin Bakımı

İŞLEME BAŞLAMADAN ÖNCE;
1. Kalemlerin keskinliğini kontrol ediniz. Gerekli ağız ve kama açısını dikkate alarak bileyiniz.
2. Gezer punta hareket ve bağlama düzenlerinin normal çalıştığını kontrol ediniz.
3. Siper hareket ve bağlama düzenlerinin normal çalıştığını, siperin üst kenarında, kalemlerin rahatça kaymasına engel bir bozukluk bulunmadığını kontrol ediniz.
4. Puntaların tam merkezli ve rahat çalışır durumda olduklarını kontrol ediniz.

GÜNLÜK BAKIM
1. Günlük çalışma sonunda makinenin talaşlarını temizleyiniz.
2. Kullanılan kalem ve puntaları temizleyip yerlerine kaldırınız.

HAFTALIK BAKIM
Kalemleri bileyiniz. Sap ve bileziklerinde gevşeme ve çatlamalar varsa onarınız, yerlerine kaldırınız.
2. Mil ve punta yataklarındaki yağlama noktalarını, katoloğunda belirtildiği şekilde yağlayınız.
3. Makinenin talaş ve tozlarını temizleyiniz, metal yüzeylerini ve eklentilerini ince yağ ile hafifçe yağlayınız, üzerini örtünüz.

YILLIK GENEL BAKIM
Ders yılı sonunda makinenin aşağıdaki elemanlarını kontrol ederek gerekli gerdirme, sıkıştırma, onarma, değiştirme, ayarlama ve yağlama işlemlerini yapınız.

1. Makine gövdesinin yere bağlantısı
2. Motor, şalter, kablo, bağlantıları
3. Fener mili, yataklar, punta ve ayna bağlantıları
4. Kayış ve kasnaklar
5. Gezer punta yatağı hareket ve sıkma düzenleri
6. Siper, siper yatağı hareket ve sıkma düzenleri
7. Kalemler, ölçme aletleri, eklentiler