17. GIDA TEKNOLOJİSİ

17. GIDA TEKNOLOJİSİ
A. ALANIN MEVCUT DURUMU VE GELECEĞİ

Gıda Teknolojisi alanı; tarım ve hayvancılığa dayalı ham maddeleri, modern teknolojileri uygulayarak işleyen ve güvenli gıda üretimini sağlamak için duyusal, fiziksel, kimyasal ve mikrobiyolojik yönden gıda kontrol hizmetlerini gerçekleştirerek tüketime uygun gıda maddeleri üreten ve insan beslenmesine sunan bir teknoloji dalıdır.

Ülkemizin Avrupa Birliği uyum çalışmaları kapsamında ele alınan en önemli sektörlerden birisi de gıda sektörüdür.

Son yıllarda dünyada gıda sektöründe izlenen modernizasyon, yeni teknolojik buluşlar, yeni gıda formülleri, ürünlerin çeşit yönünden giderek artması, tüketici damak zevkinin ve sosyal yaşantının değişmesi, ambalajlamada tüketicinin giderek aradığı üstün “albeni” niteliğinin ya da “arz” biçiminin önem kazanması, gramajda çeşitlenme ihtiyacının doğması gibi faktörler gıda endüstrisinde ilkel yöntemlerin terk edilmesini, çağdaş teknolojiye ağırlık verilmesini gerektirmektedir.

Gıda sektöründe üretim kalitesinin artırılması iyi bir teknolojiye ambalajlama,  uygun muhafaza, dağıtım ve depolama sistemine bağlıdır.

Tarımda yaşanan gelişmeler gıda sektörüne de yansımış, bitkisel ve hayvansal gıdaların üretimini artırmıştır. Süt, et, yumurta, hububatlar, sebze meyveler, çay, yağlı tohumlar, deniz ürünleri ve işleme tesisleri yurt geneline yaygınlaşmıştır. Buna bağlı olarak da işlenmiş gıda ürünlerinin ihracatının gıda sektörünün gelişmesine büyük katkıları olmuş, gıda ürünlerimizin dış satımından sağlanan döviz girdileri bugün hiç küçümsenmeyecek boyutlara ulaşmıştır.

Türkiye’de gıda sanayisinin dış gelişmelere paralel olarak gelişmesi, kaliteli üretimin artması ve dış pazarda rekabet etmesi çok hızlı olan bilimsel ve teknik gelişmelerin yakından izlenmesine, uygun teknoloji transferine, çeşitli ve kaliteli ürünlerin üretimine bağlıdır.

Ayrıca ülkemizdeki gıda sektörlerinin problemlerini çözmek ve dünya ölçeğinde hak edilen yere gelmek için gıda sektöründe yeni düzenlemelere ihtiyaç duyulmuştur. Bu amaçla 27.05.2004 yılında 5179 sayılı “Gıdaların Üretimi, Tüketimi ve Denetlenmesine Dair Kanun Hükmünde Kararname” yürürlüğe girmiştir. Gıda sektöründe ISO (Uluslararası Standartlar Örgütü) ve HACCP (Tehlike Analizi ve Kritik Kontrol Noktaları Standardı) gibi kalite sistemleri uygulanmaktadır. Sektörle ilgili “Türk Gıda Kodeksi Yönetmeliği”, “Gıda Üretim ve Satış Yerleri Hakkındaki Yönetmelik”, AB Gıda Mevzuatı gibi ulusal ve uluslararası yasalar, tebliğler ve yönetmelikler vardır. EOQ (Avrupa Kalite Kontrol Örgütü) vb. kuruluşlar da gıda sektörünün gelişmesine olumlu yönde etkilemiştir.

Gıda sektörünün uluslararası standartlarda kaliteli ürün üretme ve pazarlama çabaları işletmelerde oto kontrol laboratuvarlarının artışı dolayısıyla eğitimli, nitelikli ve yetişmiş eleman ihtiyacını artırmaktadır.

B. ALANIN ALTINDA YER ALAN MESLEKLER

   Gıda Laboratuvar Teknisyenliği,
   Süt ve Süt Ürünleri Operatörlüğü,
   Hububat ve Hububat Ürünleri Operatörlüğü,
   Çay Üreticiliği ve Operatörlüğü,
   Sebze-Meyve ve Ürünleri Operatörlüğü,
   Sofralık Zeytin ve Zeytinyağı Operatörlüğü

GIDA LABORATUVAR TEKNİSYENİ
Tanımı
Gıda laboratuvar teknisyeni, her türlü gıdanın üretiminden tüketimine kadar geçen süreç içerisinde, alınan numunelerinin duyusal, fiziksel, kimyasal ve mikrobiyolojik analizlerini laboratuvarda kendi başına ve belirli bir süre içerisinde yapma bilgi ve becerisine sahip nitelikli kişidir.

Görevleri
   İş organizasyonu yapmak,
   Hijyen ve sanitasyon kurallarını uygulamak,
   Analiz öncesi hazırlık yapmak,
   Numuneyi analize hazırlamak,
   Numunenin duyusal, fiziksel, kimyasal, mikrobiyolojik analizlerini yapmak,
   Analiz sonrası işlemleri yapmak,
   Analiz formlarını doldurmak,
   Analiz sonuçlarını mevzuatlara göre değerlendirmek,
   Mesleki gelişime ilişkin faaliyetleri yürütmektir.

SÜT VE SÜT ÜRÜNLERİ OPERATÖRÜ

Tanımı
Süt ve süt ürünleri operatörü, kendi başına ve belirli süre içerisinde, Türk Gıda Mevzuatına uygun olarak hijyenik ortamda süt ve süt ürünleri üretimi için iş organizasyonunu yapma, gerekli ham madde ile üretimde kullanılan araç  gereçleri tanıyıp kullanabilme, kontrol edebilme, basit bakım ve temizliğini yapma,  ürünü ambalajlama ve depolama işlerini yapma bilgi ve becerisine sahip nitelikli kişidir.
Sektörde bu elemanlar içme sütü operatörü, krema ve tereyağı operatörü, yoğurt ve ayran operatörü, peynir operatörü, dondurma operatörü vb. isimler alırlar.

Görevleri
   İş organizasyonu yapmak,
   Üretim öncesi hazırlıkları yapmak,
   Ham maddeleri hazırlamak,
   Ham madde ve ürünün duyusal ve fiziksel analizlerini yapmak,
   Kullanılan alet ve donanımların bakım ve basit onarımını yapmak,
   Temizlik ve hijyen programlarını uygulamak,
   Dondurma üretmek,
   İçme sütü işlemek,
   Krema üretmek,
   Tereyağı üretmek,
   Peynir üretmek,
   Yoğurt üretmek,
   Ayran üretmek,
   Üretim formlarını doldurmak,
   Üretilen gıdaları ambalajlamak ve depolamak,
   Mesleki gelişime ilişkin faaliyetlere katılmaktır.

SEBZE MEYVE VE ÜRÜNLERİ OPERATÖRÜ

Tanımı
Sebze meyve ve ürünleri operatörü; kendi başına ve belirli süre içerisinde, Türk Gıda Mevzuatına uygun olarak hijyenik ortamda taze sebze meyveleri satışa hazırlama, sebze meyve ürünleri üretimi için iş organizasyonunu yapma, gerekli ham madde ile üretimde kullanılan araç gereçleri tanıyıp kullanabilme, kontrol edebilme, basit bakım ve temizliğini yapma, ürünü ambalajlama ve depolama işlerini yapma bilgi ve becerisine sahip nitelikli kişidir.
Sektörde bu elemanlar salça operatörü, turşu operatörü, reçel ve marmelat operatörü, konserve operatörü, dondurulmuş sebze ve meyve operatörü, kurutulmuş sebze ve meyve operatörü vb. isimler alırlar.

Görevleri
   İş organizasyonu yapmak,
   Üretim öncesi hazırlıkları yapmak,
   Ham maddeleri hazırlamak,
   Ham madde ve ürünün duyusal ve fiziksel analizlerini yapmak,
   Kullanılan alet ve donanımların bakım ve basit onarımını yapmak,
   Temizlik ve hijyen programlarını uygulamak,
   Taze sebze ve meyveyi satışa hazırlamak,
   Reçel ve marmelat yapmak,
   Turşu yapmak,
   Sebze ve meyve kurutmak,
   Sebze ve meyve konservesi yapmak,
   Dondurulmuş sebze ve meyve üretmek,
   Üretim formlarını doldurmak,
   Üretilen gıdaları ambalajlamak ve depolamak,
   Mesleki gelişime ilişkin faaliyetlere katılmaktır.

HUBUBAT VE HUBUBAT ÜRÜNLERİ OPERATÖRÜ

Tanımı
Hububat ve hububat ürünleri operatörü; kendi başına ve belirli süre içerisinde, Türk Gıda Mevzuatına uygun olarak hijyenik ortamda hububat ve ürünleri üretimi için iş organizasyonunu yapma, gerekli hammadde ile üretimde kullanılan araç gereçleri tanıyıp kullanabilme, kontrol edebilme, basit bakım ve temizliğini yapma,  ürünü ambalajlama ve depolama işlerini yapma bilgi ve becerisine sahip nitelikli kişidir.
Sektörde bu elemanlar değirmen operatörü, kurubaklagil operatörü, kurubaklagil paketleme operatörü, ambalajlama operatörü, hububat depolama operatörü, hamur operatörü, hamur şekillendirme operatörü, fırıncı vb. isimler alırlar.

Görevleri
   İş organizasyonu yapmak,
   Üretim öncesi hazırlıkları yapmak,
   Ham maddeleri hazırlamak,
   Ham madde ve ürünün duyusal ve fiziksel analizlerini yapmak,
   Kullanılan alet ve donanımların bakım ve basit onarımını yapmak,
   Temizlik ve hijyen programlarını uygulamak,
   Hububat ve ürünlerini satışa hazırlamak,
   Tahılları depolamak,
   Öğütülmüş ürünler elde etmek,
   Makarna üretmek,
   Ekmek ve çeşitlerini üretmek,
   Bisküvi üretmek,
   Nişasta üretmek,
   Tarhana üretmek,
   Kuruyemiş üretmek,
   Üretim formlarını doldurmak,
   Üretilen gıdaları ambalajlamak ve depolamak,
   Mesleki gelişime ilişkin faaliyetlere katılmaktır.

ÇAY ÜRETİCİSİ VE OPERATÖRÜ

Tanımı
Çay üreticisi operatörü, kendi başına ve belirli süre içerisinde, Türk Gıda Mevzuatına uygun olarak hijyenik ortamda siyah, yeşil ve bitkisel çay üretimi için iş organizasyonunu yapma, gerekli ham madde ile üretimde kullanılan araç gereçleri tanıyıp kullanabilme, kontrol edebilme, basit bakım ve temizliğini yapma,  ürünü harmanlama, ambalajlama ve depolama işlerini yapma bilgi ve becerisine sahip nitelikli kişidir.
Sektörde bu elemanlar çay harmanlama operatörü, çay paketleme operatörü vb. isimler alırlar.

Görevleri
   İş organizasyonu yapmak,
   Üretim öncesi hazırlıkları yapmak,
   Ham maddeleri hazırlamak,
   Ham madde ve ürünün duyusal ve fiziksel analizlerini yapmak,
   Kullanılan alet ve donanımların bakım ve basit onarımını yapmak,
   Temizlik ve hijyen programlarını uygulamak,
   Çaylık oluşturma ve hasat yapmak,
   Siyah çay üretimi yapmak,
   Çay ambalajlama,
   Yeşil çay üretmek,
   Bitkisel çayları üretmek,
   Üretim formlarını doldurmak,
   Üretilen gıdaları ambalajlamak ve depolamak,
   Mesleki gelişime ilişkin faaliyetlere katılmaktır.

SOFRALIK ZEYTİN VE ZEYTİNYAĞI OPERATÖRÜ

Tanımı
Sofralık zeytin ve zeytinyağı operatörü, kendi başına ve belirli süre içerisinde, Türk Gıda Mevzuatına uygun olarak hijyenik ortamda sofralık zeytin ve zeytinyağı üretimi için iş organizasyonunu yapma, gerekli ham madde ile üretimde kullanılan araç gereçleri tanıyıp kullanabilme, kontrol edebilme, basit bakım ve temizliğini yapma, ürünü ambalajlama ve depolama işlerini yapma bilgi ve becerisine sahip nitelikli kişidir.

Sektörde bu elemanlar; ambarcı, zeytin alım elemanı, zeytinyağı operatörü, salamuracı, zeytin işleme operatörü,  filtre ve dolum operatörü,  meydancı vb. isimler alırlar.

Görevleri
   İş organizasyonu yapmak,
   Üretim öncesi hazırlıkları yapmak,
   Ham maddeleri hazırlamak,
   Ham madde ve ürünün duyusal ve fiziksel analizlerini yapmak,
   Kullanılan alet ve donanımların bakım ve basit onarımını yapmak,
   Temizlik ve hijyen programlarını uygulamak,
   Sofralık zeytin üretimi yapmak,
   Zeytin ürünlerini ambalajlamak ve depolamak,
   Zeytinyağı üretmek,
   Üretim formlarını doldurmak,
   Mesleki gelişime ilişkin faaliyetlere katılmaktır.

Bunların dışında gıda üretiminde görev alan birçok operatör de (hazır çorba, sakız, toz, gazlı ve gazsız içecekler, alkollü içkiler, kuru yemiş, bal, balık, et ve tavuk ürünleri vb.) mevcuttur. Bu üretim operatörlerinin altında gıda üretim kalfaları, ayıklama ve yıkama, ambalajlama, depolama vb. elemanlar da bulunmaktadır.

C. MESLEK ELEMANLARINDA ARANAN ÖZELLİKLER

Gıda laboratuvar teknisyeni olmak isteyenlerin;

   İş disiplinine sahip,
   Laboratuvara ait araç ve donanımların kullanımına özen gösteren,
   Gıda sektöründe çalışmasına engel herhangi bir bulaşıcı hastalığı ve/veya hastalığın taşıyıcısı olmayan,
   El ve parmaklarını ustalıkla kullanan,
   Göz ve el koordinasyonunu sağlayan,
   Dikkatli ve sorumluluk sahibi,
   İş güvenliğine dikkat eden,
   Hijyen ve sanitasyon kurallarını uyan,
   Yaşam boyu öğrenme isteği olan,
   Mesleki eğitim almış kimseler olmaları gerekir.

Süt ve süt ürünleri operatörü, hububat ve hububat ürünleri operatörü, çay üreticisi ve operatörü, sebze meyve ve ürünleri operatörü, sofralık zeytin ve zeytinyağı operatörü olmak isteyenlerin;

   İş disiplinine sahip,
   Üretimde kullanılan alet ve donanımların kullanımına özen gösteren,
   Vücut yapısı güçlü ve sağlıklı,
   Gıda sektöründe çalışmasına engel herhangi bir bulaşıcı hastalığı ve/veya hastalığın taşıyıcısı olmayan,
   Gözlerini ve ellerini birlikte ustalıkla kullanabilen,
   Dikkatli ve tedbirli, ekip çalışmasına yatkın,
   Hijyen ve sanitasyon kurallarını uyan,
   İş güvenliğine dikkat eden,
   Mesleki eğitim almış kimseler olmaları gerekir

D. ÇALIŞMA ORTAMI VE KOŞULLARI

İş, genel olarak ayakta yapılır. Meslek elemanları gıda, kimya, ziraat mühendisleri, biyologlar, veterinerler ve gıda teknikerleriyle iletişimde bulunurlar. İş başında mesleklerinin gerektirdiği özel kıyafetler giyerler.

Çalışma esnasında dikkatli olmadıkları takdirde yanma, kayma, düşme, kesilme, elektrik çarpması ve doğal gaz zehirlenmeleri gibi kazalarla karşılaşabilirler.

Çalışma saatleri gündüz veya gece-gündüz vardiyalı olabilir.

Gıda laboratuvar teknisyenleri, kamu ve özel gıda kontrol laboratuvarlarında görev yaparlar. Laboratuvar ortamı kapalı ve temizdir.

Süt ve süt ürünleri operatörü, hububat ve hububat ürünleri operatörü, çay üreticisi ve operatörü, sebze meyve ve ürünleri operatörü, sofralık zeytin ve zeytinyağı operatörü; gıda maddesi üreten fabrikalar ve imalâthanelerde görev yaparlar. Gıda üretim ortamı temiz, sıcak/serin, ıslak, rutubetli, kokulu tozlu ve gürültülü olabilir.

Çalıştığı gıda üretim alanlarına göre çeşitli donanımlar, ham madde ve yardımcı maddeler kullanırlar.

E. İŞ BULMA İMKÂNLARI

Gıda laboratuvar teknisyenleri, gıda üretimi yapan fabrikalarının laboratuvarlarında, özel gıda kontrol laboratuvarları vb. yerlerde iş imkânı bulabilmektedirler.

Hizmet sektöründe marketler, yemek fabrikaları, pastaneler vb. yerlerde de kalite kontrol elemanı olarak çalışabilirler. İş yerlerinde belli bir süre çalışanlar, laboratuvar sorumlusu olabilmektedirler.

Süt ve süt ürünleri operatörü, hububat ve hububat ürünleri operatörü, çay üreticisi ve operatörü, sebze meyve ve ürünleri operatörü, sofralık zeytin ve zeytinyağı operatörü, gıda üretimi yapan fabrikalar ve imalâthanelerde çalışabilirler. Gıda sektöründe gelişmiş teknolojilerden yararlanarak üretim yapan işletmelerin çoğalması bu alanda nitelikli eleman ihtiyacını sürekli kılacaktır.

İş yerlerinde belli bir süre çalışanlar, çeşitli bölümlerde üretim sorumlusu olarak çalışabilmektedirler.

F. EĞİTİM VE KARİYER İMKÂNLARI

Süt ve süt ürünleri operatörü, hububat ve hububat ürünleri operatörü, çay üreticisi ve operatörü, sebze meyve ve ürünleri operatörü, sofralık zeytin ve zeytinyağı operatörü ve gıda laboratuvar teknisyenleri eğitim ve kariyer imkânlarının aynısına sahiptirler.

Meslek eğitimi, 2005–2006 eğitim öğretim yılından itibaren meslek liselerinin gıda teknolojisi alanında diploma programında verilir.

Lise öğrenimlerini bu alanda tamamlayan öğrenciler, ÖSS’de başarılı oldukları takdirde dört yıllık fakültelerin (lisans) ilgili bölümlerine girebilecekleri gibi, sınavsız geçiş hakkından yararlanarak iki yıllık meslek yüksekokullarına (ön lisans) da devam edebilirler. Meslek yüksekokullarını başarıyla bitirenler, ÖSYM tarafından yapılan dikey geçiş sınavında başarılı oldukları takdirde, alanları ile ilgili dört yıllık fakültelerde de öğrenim görebilirler.

Mesleki eğitim merkezleri, çıraklık eğitimi uygulama kapsamına alınan illerde ve meslek dallarında aday çırak, çırak, kalfa ve ustalara eğitim vermek ve çeşitli meslek kursları açmak suretiyle sanayinin ihtiyaç duyduğu nitelikli ara insan gücünü yetiştirmek amacıyla açılan eğitim kurumlarıdır.

Halk eğitimi merkezleri, yaşam boyu öğrenme perspektifi içerisinde her zaman ve her yerde uygulanabilecek yaygın eğitim programları ile her yaş ve düzeyde bireylere eğitim sunmaktadır.

Mesleki eğitim merkezlerinde, Gıda Teknolojisi alanında eğitim verilmektedir. Modüler programlarla meslek liseleri arasında paralellik sağlandığından dolayı yatay ve dikey geçişler olabilecektir.

Megep modülleri

Sıradaki yazımızda “ İl, ilçe Gıda Teknolojisi alanı olan meslek liseleri ” konusunu ele aldık. Okumanızı tavsiye ederim…

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.

*
*