MUTFAK TASARIMINI ETKILEYEN ÖLÇÜLER
Insana hareketlerine ve kullandıkları donatımın özelliklerine bağlı olarak mutfağın ve donatımının boyutlarının saptanması gerekir. Mutfak tasarımını etkileyen ölçüleri plan ve kesit ölçüleri olarak iki bölümde inceleyebiliriz.
plan ölçülerinin en kritik olanı,mutfakta boş kalan hareket alanının genişlik ölçüsüdür. örneğin bir H veya U mutfağında iki tezgah cephesi arasında kalan mesafe en az 1,10 m. olmalıdır. Fakat bu ölçü mutfakta sadece bir kişinin çalıştığı durumlarda yeterlidir. Mutfakta zaman zaman iki kişi birlikte çalışacaksa bu genişlik 1,30 - 1,40 m. olmalıdır. Böylece bir H veya U mutfağının dar kenarının 2,50-2,60 m. olması istenmektedir.
Mutfaktaki hareket alanının saptamakta, çalışma yerlerinin kullanım ve açılış özellikleri de etkili olur. Bir çalışma tezgahının (evye-hazırlama-ocak) önünde çalışmak ve alt dolaplarını kullanmak için 40-80 cm. derinlik gerekir. Bir fırını kullanmak için 95-120 cm., bulaşık makinasını açmak için 105 cm. soğutucu içinde 70-100 cm. derinliğinde ön alan gereklidir.
Mutfak kesitinde rahat kullanılabilen çözümler bulabilmek için, kullanıcının boyunun ve hareket ölçülerinin bilinmesi gerekir.
Kadınların ortalama boyu 161 cm. olup %95’ inde 147-175 cm. arasında bulunuyor. Türkiye’nin çeşitli coğrafi bölgelerinde yapılan bir araştırmaya göre kadın boy ortalamaları 151-154 cm. arasında, Türkiye ortalaması ise 152,26 cm.
Beslenme sistemindeki gelişmeler ve spor dolayısıyla bugünün gençliğinin ebeveynlerinden daha boylu olduğu izlenmektedir. Türkiye’de günümüzde kadın boy ortalaması 152 cm. nin üstünde olabilir. Bunu bilsek de bize bu konuda ne kadar yararlı olabilir. Ortalama boyun altında ve üstünde bir çok insan var. Üstelik Türkiye çeşitli coğrafi koşullara sahip bir ülke olduğundan, boy farkları fazladır. Belirli bir kullanıcı için belirli bir mutfak tasarlarken sorun yoktur.
Kesitteki yükseklikleri en rahat hareket olanağı verecek şekilde çözmek mümkün. Fakat toplu konut yapımında bu konuda nasıl karar verilecek. Ayakta çalışılan tezgah yüksekliğinin ev kadınının boyuna göre onu yormayacak bir yükseklikte yapılması gerekiyor. Alçak tezgah kambur çıkartmaya neden olarak rahatsızlık verir, yüksek tezgahta kolları ve omuzları yorar. Doğru çözümlü değişebilir süpürgelik yüksekliğinde aramak gerekir. Örneğin kısa boylu bir ev kadını 5 cm. tutulan süpürgeliği uzun boyluda 15-20 cm. tutulabilir. Bir kaç yıl sonra başka kullanıcı geldiğinde, tezgah yükseklikleri önemli tadilat gerektirmeden değişebilmelidir.
Çalışma fizyolojisi bakımından, ayakta yapılan iş için dirsekle tezgah arasında 10 cm. fark olmalıdır. Ocak için bu mesafe 15-20 cm. olabilir. Ayakta çalışılan tezgah yüksekliği 85-90 cm. olarak uygulanmaktadır. Oturarak mutfak işi yapmak için 65-70 cm.’lik masa yüksekliği istenmektedir. Tezgah düzlemi ile üst dolap arasında 40-60 cm. boşluk bırakılması gerekiyor. Tezgah derinliği 60 cm. üst dolap derinliği 30 cm. olmalıdır. Erişebilmenin üst sınırı saptamak için boy uzunluğu 1.24 ile çarpılıyor. Bu düz dolaplar için geçerlidir. Eğer tezgah üstü dolap ise bu sayıdan 10-15 cm. çıkarmak gerekmektedir.
Kadınların erişebildiği maksimum yükseklikler:
Uzun boylu kadınlar için 217 cm.
Orta boylu kadınlar için 199 cm.
Kısa boylu kadınlar için 182 cm.
